دلیجان- آلایندگی کارخانجات ایزوگام عامل عمده قرارگرفتن دلیجان درجایگاه چهارمین شهر آلوده استان مرکزی است و استفاده از مازوت، قیر اسیدی وسیستم فیلتراسیون نامناسب، علت اصلی این آلایندگی است.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها-محمدباقر شهبازی: شهرستان دلیجان را می‌توان پایتخت ایزوگام ایران نامید. در این شهرستان بیش از ۱۲۰ واحد تولید قیر و ایزوگام وجود دارد و علاوه بر تأمین مصرف داخلی، بخشی از تولیدات آن‌ها به کشورهای اطراف صادر می‌شود.
از بحث اقتصادی این صنعت اگر بگذریم، در چند سال گذشته وضعیت هوای دلیجان دستخوش تغییراتی شده و میزان آلودگی آن افزایش یافته است به نحوی که از دلیجان به عنوان چهارمین شهر آلوده استان مرکزی یاد می‌شود. هر چند اطلاعات دقیقی از میزان سهم کارخانجات ایزوگام بر آلودگی هوای این شهر در دست نیست ولی سهم عمده‌ای از آن را شامل می‌شود.
استفاده از مواد دور ریز پالایشگاه‌ها عامل افزایش آلایندگی
یکی از کارگران کارخانجات ایزوگام دلیجان که مدت زیادی در این کارخانجات کار کرده است، اکنون پس از سال‌ها زحمت و فعالیت به دلیل مشکلات ریوی ناشی از آلودگی این شرکت‌ها مجبور به ترک کار شده است. وی مدت‌ها تحت درمان قرار گرفته و با توصیه پزشک مجبور به ترک این کار شده است.
این کارگر که نخواست نامش فاش شود به خبرنگار مهر گفت: در گذشته کارخانجات ایزوگام دلیجان از قیر پالایشگاه ۶۰-۷۰ برای تولید ایزوگام استفاده می‌کردند که دود زیادی تولید نمی‌کرد و حتی در دمای ۲۸۰ درجه نیز آلایندگی زیادی نداشت.
وی افزود: از زمانی که کارخانجات ایزوگام با خرید نفت خام که به نحوی دورریز پالایشگاه‌های تولید محصولات نفتی هستند، خودشان اقدام به تولید قیر می‌کنند، مشکل آلودگی هوا ایجاد شد و زمانی که این ماده را به منظور تولید قیر، حرارت می‌دهند آلایندگی بسیار شدیدی تولید می‌کند و دود زیادی در هوا منتشر می‌شود.
این کارگر عامل دیگر آلودگی هوای دلیجان را خاموش کردن فیلترهای هوا در هنگام شب توسط برخی کارخانجات ایزوگام دانست که به منظور صرفه جویی در مصرف برق و گاز، اقدام به خارج کردن فیلتر از مدار و آلاینده‌ها را در هوا رها می‌کنند که باعث شده در برخی شب‌ها بوی دود ناشی از کارخانجات ایزوگام در هوا به مشام می‌رسد و باعث ایجاد ناراحتی برای ساکنین شهر شود.
فیلترهای کارخانجات ایزوگام مواد آلاینده را در زمین دفن می کند
این در حالیست که بهروز محمدیان به همراه تعدادی از دوستانش موفق شده است فیلتر استانداردی برای کنترل آلایندگی کارخانجات ایزوگام طراحی و اجرا کند.
به گفته وی کارخانجات ایزوگامی که این فیلتر را نصب کرده‌اند، به دلیل کاهش آلایندگی ناشی از تولید و رعایت استانداردهای لازم، مورد تقدیر سازمان محیط زیست قرار گرفته‌اند.
محمدیان اظهار داشت: ما توانستیم با اسنفاده از این فیلتر میزان گاز CO را به زیر ۱۰ برسانیم در حالی که از نظر محیط زیست میزان این گاز تا ۱۳ نیز مجاز است.
وی افزود: در صورتی که عملیات فیلتراسیون در کارخانجات ایزوگام انجام نشود، میزان آلایندگی حتی تا ۴۰۰ نیز می‌رسد.
محمدیان استفاده از این فیلترها را علاوه بر کنترل آلاینده‌ها، به نفع تولید کنندگان دانست و گفت: برای این فیلترها، مخازنی پیش بینی شده که دود و مواد آلاینده در آن مخازن جمع آوری می‌شود و این ماده نوعی ماده سوختنی است که به نام گازوئیل صنعتی شناخته می‌شود.
وی افزود: بسیاری از فیلترهایی که در کارخانجات ایزوگام نصب شده، فاقد قابلیت جمع آوری و استفاده مجدد از آلاینده‌هاست و مواد آلاینده را در زمین دفن می‌کنند که این کار از نظر زیست محیطی برای زمین خطرناک است و موجب آلودگی‌های بعدی می‌شود.
محمدیان با بیان اینکه تابستان سال گذشته توسط محیط زیست استان مرکزی از فیلترهای تولید شده بازدید و نمونه کار نیز به آن‌ها تحویل شد، خاطرنشان کرد: بنا بود در صورت تأیید محیط زیست و رعایت استانداردهای لازم، این فیلتر به کارخانجات ایزوگام کشور معرفی شود، ولی همچنان پس از گذشت بیش از یک سال از سازمان محیط زیست جوابی نگرفته‌ایم.
وی استفاده از فیلترهای استاندارد را تنها راه حل مقابله با آلودگی هوای دلیجان دانست و نقش دستگاه‌های نظارتی را در این باره مهم ارزیابی کرد.
خاموش کردن فیلتراسیون کارخانجات در هنگام فعالیت‌های شبانه
علی یارمحمدی، کارشناس محیط زیست گاز CO را از جمله گازهای سمی تولید شده ناشی از فعالیت کارخانجات ایزوگام دلیجان می‌داند که اثرات مخرب زیست محیطی بر روی انسان و هوای این شهر ایجاد می‌کند.
وی به خبرنگار مهر گفت: از جمله اثرات مقادیر زیاد گازهای سمی در هوا، تأثیر بر قلب و عروق، بروز رفتارهای عصبی، تولید آسم و تنگی نفس و اثر مخرب بر جنین است؛ از این رو باید مقادیر گازهای سمی منتشر شده در هوا به صورت دقیق مورد سنجش قرار گرفته و کنترل شود.
یارمحمدی افزود: خط تولید برخی از کارخانجات ایزوگام از استانداردهای لازم برخوردار نیست و فیلترهای موجود در آن‌ها نمی‌تواند گازهای سمی را به طور کامل پالایش کنند.
وی تصریح کرد: یک معضل زیست محیطی که در دلیجان وجود دارد وجود کارخانجاتی است که به دلیل صرفه جویی در مصرف انرژی اقدام به خاموش کردن فیلترهای کارخانه در فعالیت‌های شبانه می‌کنند و تمام مواد آلاینده وارد محیط می‌شود و این عمل علاوه بر آلودگی شدید هوا، موجب احساس بوی بد خصوصاً در هنگام شب در سطح شهر می‌شود که باید این موضوع کنترل شود.
این کارشناس محیط زیست از سازمان محیط زیست خواست تا با سنجش دقیق میزان آلاینده‌های معلق در هوا و اعمال نظارت دقیق و مستمر بر کارکرد فیلترهای کارخانجات ایزوگام، از اثرات مخرب این آلاینده‌ها بر هوای دلیجان بکاهد.
ایستگاه پایش آلودگی و گازهای سمی در دلیجان وجود ندارد
رییس محیط زیست شهرستان دلیجان به خبرنگار مهر گفت: پیشینه اولین کارخانجات ایزوگام دلیجان به حدود سال ۱۳۷۲ برمی گردد و اکنون بیش از ۱۲۰ واحد تولیدی قیر و ایزوگام در سطح شهرستان فعال می‌باشد و عمده آلودگی این کارخانجات مربوط به آلودگی هوا و گازهای خروجی از آن‌هاست.
کامبیز خلیلی اظهار داشت: در سال‌های اخیر وضعیت بهتر شده است و سازمان محیط زیست واحدهای تولیدی ایزوگام را موظف کرده تا از سیستم فیلتراسیون استفاده کنند و اکنون قریب به ۹۵ درصد کارخانجات ایزوگام دارای سیستم فیلتراسیون هستند.
وی افزود: بر اساس بند «ب» ماده ۱۹۲ قانون برنامه پنجم توسعه، واحدهای صنعتی، تولیدی، عمرانی، خدماتی و زیربنایی موظف هستند نسبت به نمونه‌برداری و اندازه‌گیری آلودگی و تخریب زیست محیطی خود در زمینه پسآب و آلودگی هوا اقدام و نتیجه آزمایش را هر سه ماه یکبار با عنوان تست خوداظهاری در پایش به سازمان حفاظت محیط زیست ارائه دهند.
خلیلی ادامه داد: علاوه بر تست خوداظهاری در پایش که چهار بار در طول سال انجام می‌شود، به صورت مستمر و اتفاقی توسط محیط زیست از واحدهای تولیدی بازرسی می‌شود و با استفاده از دستگاه، خروجی کارخانجات پایش می‌شود و در صورت مطابقت نداشتن با استانداردها، اقدامات قانونی انجام می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در سال گذشته ایستگاه سنجش هوای ۲.۵ میکرون در شهر دلیجان افتتاح شد ولی برای سنجش سایر گازهای موجود در هوا ایستگاه سنجش وجود ندارد و نمی‌توان مشخص کرد که آلودگی‌های هوای دلیجان بیشتر به کدام صنعت مربوط می‌شود.
خلیلی با بیان اینکه دلیجان پس از اراک، ساوه و شازند چهارمین شهر استان مرکزی از نظر آلودگی هوا است، افزود: نیاز به وجود ایستگاه سنجش آلودگی هوا در دلیجان احساس می‌شود و در این زمینه با اداره کل محیط زیست و استانداری مرکزی هماهنگی لازم صورت گرفته تا در صورت تخصیص اعتبار در سال آینده این ایستگاه در سطح شهرستان راه اندازی شود.
وی با اشاره به تأثیر منابع ثابت و سیار بر آلودگی هوای دلیجان، خاطرنشان کرد: منابع ثابت همان صنایع واقع در دلیجان است و منابع سیار وجود تردد بسیار بالای ماشین‌های عبوری از این شهر با توجه به وجود شاهراه ارتباطی جنوب به شمال در دلیجان است که میزان تردد وسایل نقلیه در دلیجان تا ۳۰ هزار خودرو در روز گزارش شده است که سهم عمده‌ای از آلودگی هوای شهر را باعث می‌شود.
استفاده کارخانجات ایزوگام از قیر نامرغوب و فیلترهای خودساخته
رییس محیط زیست دلیجان با بیان این موضوع که نظارت بر مواد مصرفی در کارخانجات ایزوگام با اداره استاندارد است، اظهار داشت: قبلاً از قیر ۶۰-۷۰ به عنوان ماده اولیه ساخت ایزوگام استفاده می‌شد که آلایندگی بسیار کمی داشت ولی اکنون از قیرهای دمیده استفاده می‌شود که پایه و مبنای آن نفت کوره یا مازوت است و به دلیل صرفه اقتصادی از این مواد به همراه ترکیباتی مانند پودر تالک و پلی استر استفاده می‌شود. جدیداً نیز از لجن اسیدی یا قیر اسیدی استفاده می‌شود که پسماند تصفیه دوم روغن است و آلودگی‌های بسیار زیاد و خطرناکی تولید می‌کند و این موضوع تبدیل به یک معضل زیست محیطی شده است.
خلیلی افزود: در زمینه سیستم فیلتراسیون بیشتر کارخانجات با توجه به اطلاعات و تخصصی که کسب کرده‌اند به صورت تجربی و بر اساس آزمون و خطا اقدام به ساخت فیلتر کرده‌اند ولی این فیلترها توسط محیط زیست تأیید نمی‌شود و ملاک محیط زیست تنها خروجی کارخانجات است که مطابق با استانداردهای محیط زیست باشد.
وی خاطرنشان کرد: اخیراً پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق بر روی یک سیستم با عنوان دستگاه فیلتراسیون تقطیر کاهنده آلودگی هوا بر پایه جاذب‌های گیاهی کار پژوهشی انجام داده‌اند که مراحل تست آزمایشگاهی و کارگاهی را پشت سر گذاشته و اکنون به صورت آزمایشی بر روی یک کارخانه نصب شده و در حال گذراندن تست نهایی است و در صورت دارا بودن استانداردها و امکان تولید انبوه می‌توان در آینده شاهد گام موثری در زمینه رفع آلاینده‌ها بود.
خلیلی با توجه به خاموشی سیستم فیلتراسیون برخی کارخانجات در فعالیت‌های شبانه به دلیل صرفه جویی در مصرف انرژی، تصریح کرد: چون اکثر فعالیت پخت واحدهای ایزوگام به صورت شبانه صورت می‌گیرد، علاوه بر بازدیدهای روزانه، گشت‌های شبانه محیط زیست به صورت اتفاقی و سرزده از واحدهای تولیدی بازدید می‌کنند و در صورت استفاده نکردن کارخانجات از فیلتراسیون برخورد قانونی با آن‌ها صورت می‌گیرد.
وی بیان کرد: در ۹ ماهه سال جاری ۲۳۰ مورد اخطاریه برای واحدهای صنعتی شهرستان صادر شده است و در این مدت ۱۱ واحد متخلف زیست محیطی پلمپ شده که از این تعداد ۱۰ مورد واحدهای قیر و ایزوگام بدون مجوز و یک واحد آلاینده تولید ایزوگام بوده است.
خلیلی تاکید کرد: در اولین اقدام باید تمام واحدهای ایزوگام و صنایع آلاینده از سیستم‌های به روز و مطابق استاندارد استفاده کنند تا خروجی آن‌ها با استانداردهای زیست محیطی مطابقت داشته باشد و با تعامل و نظارت بیشتر دستگاه‌ها از جمله اداره استاندارد، صنعت و معدن و شهرک‌های صنعتی از آلودگی‌های هوا، آب و خاک و مشکل پسماندها جلوگیری شود تا مشکلات زیست محیطی مرتفع شوند.
به نظر می‌رسد برای مرتفع شدن مشکل آلودگی هوای دلیجان باید یک عزم جدی در نهادهای نظارتی و اجرایی این شهرستان به وجود آید تا با تعامل و هماهنگی یکپارچه از آسیب‌های بیشتر در زمینه محیط زیست این شهرستان جلوگیری کنند. برگزاری دوره‌های آموزشی و علمی و ارتقای سطح دانش صنعتگران در زمینه حفظ محیط زیست و اهمیت رعایت استانداردهای زیست محیطی می‌تواند در کنار فرهنگ سازی شهروندان دلیجانی در استفاده از خودروهای عمومی به جای خودروهای شخصی مؤثر باشد و آلودگی هوای این شهر را تا قبل از رسیدن به مرز بحرانی کنترل کند.
